Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) – to zespół zaburzeń ruchowych występujący w następstwie uszkodzenia centralnego układu nerwowego w okresie jego rozwoju, nie postępujący, ze zmieniającymi się w czasie obrazami klinicznymi i z dużymi możliwościami kompensacyjnymi centralnego układu nerwowego i narządu ruchu.

Przyczyny:

  1. Prenatalne (wady rozwojowe mózgu, choroby matki takie jak: wada łożyska, choroby nerek i wątroby, nadciśnienie tętnicze, różyczka, zatrucie ciążowe).
  2. Perinatalne (mechaniczne urazy okołoporodowe, poród przedłużony).
  3. Postnatalne (zapalenie mózgu i opon mózgowych, wypadki drogowe).

Wzorce spastyczności u dzieci z MPD to:

1.Diplegia – obustronne porażenie kurczowe: niedowład spastyczny kończyn dolnych,

2.Hemiplegia – porażenie połowicze.

3.Tetraplegia – obustronne porażenie połowicze: objawy 4-kończynowe

4.Postać pozapiramidowa (różna lokalizacja z towarzyszącą dystonia , atetozą, pląsawica, drżeniem).

5.Postać móżdżkowa.

6.Postać mieszana.

Spastyczność wg. Lance’a to zjawisko zaburzonej kontroli czuciowo ruchowej, napięcia mięśniowego, związanego z uszkodzeniem górnego motoneuronu i objawiającej się okresową lub utrwaloną mimowolną aktywnością mięśniową.

Ponieważ istota MPD jest złożona i nie do końca jeszcze poznana.

Dlatego dla praktyków zajmujących się tym zagadnieniem ważne jest

samo zrozumienie istoty wtórnych zaburzeń mięśniowo-szkieletowych, które

nie są statyczne, ale w większości wypadków postępujące.

Spastyczna postać MPD występuje u około 70 – 80 % !

Dlatego, aż u 70 – 80 % dzieci z mózgowym porażeniem zastosowanie mogłaby mieć toksyna botulinowa, która znosi czasowo objawy spastyczności u dziecka.

W leczeniu dzieci z MPD powinien obowiązywać schemat:

1.Postawienie przez lekarza rozpoznania mózgowego porażenia dziecięcego opartego na np. definicji i kryteriach P. Rosenbauma z 2007 roku.

2.Wdrożenie rehabilitacji przez wyspecjalizowany zespół rehabilitantów.

3.W przypadku braku postępów w rehabilitacji zastosowanie toksyny botulinowej jako środka wspomagającego rehabilitację i dalsza jej kontynuacja.

4.W przypadku wystąpienia wczesnych przykurczów utrwalonych – leczenie operacyjne polegające na wydłużeniu mięśni w obrębie brzuśców.

5.W przypadku późnych przykurczów utrwalonych – leczenie operacyjne polegające na wydłużeniu mięśni poprzez wydłużenie lub przecięcie jego ścięgien.

6.W przypadku odległych przykurczów utrwalonych leczenie deformacji kostnych i zwichnięć stawów oraz wykonywanie zabiegów paliatywnych znoszących ból związany z ww. następstwami.

Niestety najczęściej po postawieniu przez lekarza neurologa rozpoznania mózgowego porażenia dziecięcego droga kończy się na skierowaniu na rehabilitację. Usprawnianie prowadzi się terapią neurorozwojową NDT Bobath, metodą Vojty albo metodą Peto (nauczanie kierowane).

Często efekty przychodzą z trudnością lub nie ma postępów usprawniania.

Pomimo braku postępów w leczeniu lub nawet pogorszeniu się motoryki , rehabilitacja prowadzona jest nadal, aż do wystąpienia późnych lub nawet odległych przykurczów utrwalonych i ich następstw. Wówczas rodzice szukają pomocy u lekarza ortopedy, ale na zastosowanie toksyny botulinowej jako środka wspomagającego rehabilitację, lub wykonania najbardziej bezpiecznych i korzystnych dla dziecka zabiegów operacyjnych jest już za późno!

Nadmierne napięcie mięśniowe i niemożność wykonywania ruchów w odpowiednim zakresie i pozycjach oddziaływuje bezpośrednio na rosnący kościec powodując jego zniekształcenia (Graham).

Zmniejszenie spastyczności pozwala rozciągać przykurczone mięśnie i wzmacniać mięśnie antagonistów w czasie fizjoterapii oraz codziennej aktywności, czego wynikiem jest lepsza równowaga sił mięśniowych. Dlatego botulinę należy stosować od razu gdy jest brak postępów leczenia rehabilitacyjnego. Zmniejszając spastyczność, stwarzamy możliwość uzyskania lepszych efektów rehabilitacji, w postaci równowagi siły mięśniowej, ale nie leczymy tym samym samej choroby tylko niwelujemy jej skutki i poprawiamy jakość rozwoju i życia małych pacjentów.

Gdy pomimo rehabilitacji i stosowania botuliny brak jest postępów w rehabilitacji konieczne jest wdrożenie leczenia operacyjnego polegającego na wydłużeniu brzuśców mięśni (frakcjonowane wydłużenie mięśni sposobem Vulpiusa). Nie należy z nim zwlekać bo zabieg taki poprawia wydolność mięśnia i pozwala na lepsza motorykę pacjenta! Nie ma skutków ubocznych.

Jeśli jest już za późno na takie leczenie wdrażamy postępowanie operacyjne pkt 5 lub 6. Pomagamy pacjentowi wiedząc, że przy wcześniejszej kwalifikacji do operacji uzyskalibyśmy lepszy wynik…….. ale na tym etapie jest już za późno.

Pacjent z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym musi być pod kontrola ortopedy od początku jego leczenia.